Hội đồng thẩm phán TANDTC ban hành Quyết định Giám đốc thẩm

Như Báo Công lý và Xã hội đã thông tin ở bài trước, năm 1996 UBND TX Bạc Liêu (nay là TP Bạc Liêu) tiến hành đào đất làm lộ Bờ Tây từ Phường 2 đến phường Nhà Mát, có đi qua phần đất của ông Huỳnh Minh Hùng (ngụ số 5/141B, lộ Bờ Tây, Khóm 5, Phường 2, TP Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu) và nhiều hộ gia đình khác. Phần đất của ông Hùng bị sử dụng làm đường là 2.370m²(ngang 20m, dài 118,5m) mà không có bất kỳ quyết định thu hồi hay văn bản thoả thuận nào.


Ông Huỳnh Minh Hùng chỉ khu vực đất bị thu hồi nhưng không có bất kỳ Quyết định hay văn bản thu hồi đất nào cả
 

Mới đây, ngày 26/9/2019 tại trụ sở TANDTC mở phiên toà Giám đốc thẩm xét xử vụ án “Khiếu kiện Quyết định hành chính về quản lý đất đai” giữa ông Huỳnh Minh Huỳnh và Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu. Toà cấp sơ thẩm và phúc thẩm bác đơn khởi kiện của ông Hùng về việc yêu cầu huỷ Quyết định số 556/QĐ-UBND ngày 21/4/2015 của Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu giải quyết khiếu nại đối với Quyết định số 49/QĐ-UBND ngày 28/3/2014 Chủ tịch UBND TP Bạc Liêu. 

Theo đó, căn cứ vào khoản 1 Điều 271, khoản 3 Điều 272, Điều 274 Luật tố tụng hành chính năm 2015, sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án hành chính về “Khiếu kiện Quyết định hành chính trong trường hợp bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất”. Hội đồng thẩm phán TANDTC chấp nhận Quyết định kháng nghị Giám đốc thẩm số 29/2019/KN-HC ngày 07/6/2019 của Chánh án TANDTC đối với Bản án hành chính phúc thẩm số 55/2016/HC-PT ngày 07/6/2016 của TANDCC tại TP.HCM. 

Nhận định của Hội đồng thẩm phán TANDTC

Nguồn gốc 2.370m²đất là do gia đình ông Hùng khai phá và sử dụng ổn định trước năm 1960. Đến năm 1996, UBND TX Bạc Liêu thu hồi diện tích đất này làm lộ Bờ Tây. Nhiều lần ông Hùng khiếu nại yêu cầu bồi thường nhưng UBND tỉnh Bạc Liêu không đồng ý vì cho rằng, thời điểm này pháp luật về đất đai không quy định chính sách bồi thường. 






Bản án phúc thẩm của TAND cấp cao tại thành phố Hồ Chí Minh
 

Tại Điều 27 Luật đất đai năm 1993 quy định: “Trong trường hợp thật cần thiết, Nhà nước thu hồi đất đang sử dụng của người sử dụng đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng thì người bị thu hồi đất được đến bù thiệt hại”.

Tại Điều 3 Nghị định 90-CP (Nghị định 90) ngày 07/8/1994 của Chính phủ quy định về việc đền bù thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng cũng quy định: “Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất hợp pháp mà bị Nhà nước thu hồi đất thì được Nhà nước đền bù thiệt hại về đất và đền bù thiệt hại về tài sản hiện có trên đất”.

Như vậy, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu xác định tại thời điểm năm 1996, pháp luật về đất đai không quy định chính sách bồi thường là không đúng, vì khi đó Luật Đất đai năm 1993 và Nghị định 90 nêu trên đang có hiệu lực thi hành. Toà án cấp phúc thẩm cho rằng gia đình ông Hùng không được bồi thường theo Nghị định 90 vì “Theo quy định của Nghị định này thì khi cần thiết Nhà nước mới thu hồi đất để phục vụ an ninh, quốc phòng... và trên tinh thần đất đổi đất để phục vụ an ninh, quốc phòng... và trên tinh thần đất đổi đất khi bị thu hồi toàn bộ đất...” cũng không đúng. Bởi vì, Nghị định 90 không có điều luật nào quy định khi bị thu hồi toàn bộ đất mới được bồi thường. 

Trong phần nhận định của Quyết định Giám đốc thẩm, có thể thấy ngay từ đầu TANDCC tại TP.HCM đã làm chưa hết trách nhiệm. Bởi lẽ, năm 2000 ông Hùng đã có khiếu nại (Đơn tố cáo gửi Đoàn công tác Liên ngành Giải quyết Khiếu nại, Tố cáo của Trung ương đề ngày 01/12/2000). Năm 2008, ông Hùng tiếp tục có đơn khiếu nại và được Văn phòng HĐND và UBND TX Bạc Liêu trả lời tại Công văn số 107/VP ngày 28/02/2008 là không bồi thường với lý do “tại thời điểm này (1996) không có chính sách giải quyết bồi thường” chứ không phải vì lý do đã hết thời hiệu, thời hạn khiếu nại.




Quyết định chấp nhận kháng nghị Giám đốc thẩm
 

Đến cuối năm 2013 khi lộ Bờ Tây được làm kiên cố, ông Hùng tiếp tục khiếu nại và được Chủ tịch UBND TP Bạc Liêu giải quyết tại Quyết định số 40/QĐ-UBND (Quyết định 40) ngày 11/02/2014 kết luận yêu cầu bồi thường của ông Hùng không có cơ sở để xem xét giải quyết vì thời điểm 1996 thực hiện chủ trương làm lộ, Nhà nước và nhân dân cùng làm, do đó không có chính sách tính bồi thường giá trị đất. 

Sau đó, ngày 28/3/2014 Chủ tịch UBND TP Bạc Liêu ban hành Quyết định số 49/QĐ-UBND (Quyết định 49) hủy một phần Quyết định 40 có nội dung, việc khiếu nại của ông Hùng thuộc trường hợp không được thụ lý giải quyết theo khoản 6 Điều 11 Luật khiêu nại năm 2011 vì sau 18 năm mới khiếu nại.

Tại Quyết định số 556/QĐ-UBND ngày 21/4/2015, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu đã không giải quyết khiếu nại của ông Hùng với lý do “Thời điểm này pháp luật về đất đai không có quy định chính sách bồi thường đối với việc thu hồi đất phục vụ vào mục đích quốc phòng, an ninh, đất giao thông thuỷ lợi...”. Mặt khác, tại quyết định này Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu vẫn tiếp tục xác định khiếu nại của ông Hùng thuộc một trong những trường hợp không được thụ lý giải quyết theo quy định tại khoản 6 Điều l1 Luật khiếu nại năm 2011, là không đúng.

Việc cung cấp các tài liệu, chứng cứ về việc thu hồi đất làm lộ Bờ Tây là nghĩa vụ của người bị kiện. Tuy nhiên, quá trình giải quyết vụ án, Tòa án các cấp không yêu cầu người bị kiện cung cấp các tài liệu, chứng cứ để chứng minh việc thu hồi đất là do Nhà nước và nhân dân cùng làm cũng như việc ông Hùng tự nguyện hiến đất cho Nhà nước như đại diện người bị kiện trình bày. Các hộ dân cùng bị thu hồi đất làm lộ Bờ Tây có được bồi thường hay không? Tài liệu về việc năm 1997 ông Hùng được cấp Giấy chứng nhận Quyền sử dụng đất.

Những vấn đề nêu trên chưa được làm rõ nhưng Tòa án cấp sơ thẩm cho rằng ông Hùng không có quyền khiếu nại về bồi thường (hết thời hạn), còn Tòa án cấp phúc thẩm xác định ông Hùng đã tự nguyện hiến đất cho Nhà nước, từ đó bác yêu cầu khởi kiện của ông Hùng đề nghị hủy Quyết định số 556/QĐ-UBND (Quyết định 556) ngày 21/4/2015 là chưa đủ căn cứ. 

Với các lẽ trên, TANDTC quyết định: Chấp nhận Quyết định kháng nghị Giám đốc thẩm số 29/2019/KN-HC ngày 07/6/2019 của Chánh án TANDTC đối với Bản án hành chính phúc thẩm số 55/2016/HC-PT ngày 07/6/2016 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh theo thủ tục Giám đốc thẩm.

Hủy Bản án hành chính phúc thẩm số 55/2016/HC-PT ngày 07/6/2016 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh và Bản án hành chính sơ thẩm số 13/2015/HC-ST ngày 25/8/2015 của Tòa án nhân dân tỉnh Bạc Liêu.

Giao hồ sơ vụ án cho Toà án nhân dân tỉnh Bạc Liêu xét xử sơ thẩm lại theo quy định của pháp luật.